Diecezja chełmsko-lubelska w latach 1905 – 1915

Diecezja chełmsko-lubelska powstała 31 lipca 1905 r. Nowa diecezja została wyodrębniona z eparchii warszawsko-chełmskiej. W jej skład weszły parafie położone na terenie ówczesnej guberni siedleckiej i lubelskiej.

Początkowo liczyła 282 parafie, 313 kapłanów i 303 000 wiernych. Cztery lata później eparchia liczyła 22 dekanaty i 286 parafie. Siedzibą zwierzchnika diecezji był sobór pw. Narodzenia Bogurodzicy w Chełmie, w którym znajdowała się największa świętość Chełmszczyzny - Ikona Chełmskiej Bogurodzicy.

W Chełmie funkcjonowały organizacje cerkiewne – Bractwo Przenajświętszej Bogurodzicy liczące 2404 członków, Konsystorz Duchowny, Szkolny Zarząd Diecezjalny, Fundusz Duchowieństwa Diecezjalnego.

Życie monastyczne w diecezji lubelsko-chełmskiej koncentrowało się w monasterach w: Jabłecznej, Leśnej, Wirowie, Radecznicy i Turkowicach. Na terenie eparchii istniało Chełmskie Seminarium Duchowne. Od 13 grudnia 1902 r. rektorem Chełmskiego Seminarium Duchownego był archimandryta Dionizy (Waledyński) – późniejszy metropolita warszawski i całej Polski. W roku szkolnym 1906-1907 w uczelni pobierało naukę 180 uczniów. W roku szkolnym 1906-1907 w chełmskiej diecezji działało 341 szkół parafialnych, W szkołach pobierało naukę 12 470 uczniów. Po skończeniu cerkiewnej szkoły parafialnej uczniowie mogli kontynuować naukę w dwuklasowych szkołach diecezjalnych. Istniały dwie dwuklasowe szkoły męskie: w Jabłecznej oraz w Sawinie k. Chełma.

Pierwszym biskupem diecezji lubelsko-chełmskiej został pomocniczy władyka diecezji chełmsko-warszawskiej - bp lubelski Eulogiusz (Gieorgijewski).

Diecezja chełmsko-lubelska funkcjonowała do sierpnia 1915 r. Wówczas nastąpiła ewakuacja prawosławnej ludności z ziem polskich w głąb Rosji (tzw. bieżeństwo), zaś rok 1918 przyniósł całkowitą reorganizację struktur cerkiewnych.

Na zdj.:
Sobór pw. Narodzenia Bogurodzicy w Chełmie /pocztówka z kolekcji Aleksandra Sosny - www.chram.com.pl /

Na podst.:
A. Mironowicz, Monastery prawosławne na terenie diecezji chełmsko-bełskiej, w: Zakony i klasztory w Europie Środkowo-Wschodniej. X-XX , red. H. Gapski, J. Kłoczowski, Lublin 1999.
L. Bieńkowski, Chełmska diecezja prawosławna, w: Encyklopedia katolicka, t. III, Lublin 1979, s. 133.
[E. L], Niekotoryja staticzeskija i sprawocznyja swidienija o chołmskoj eparchii w nastojaszczeje wremia, w: „Chołmskij Narodnyj Kalendar” , 1909 r., s. 63 – 72.

Stefan Dmitruk