Pięćset lat temu, prawosławny dziekan włodawsko-brzeski o. Iwan Sopoćki w swoich kronikach pisał: „… okromie tego podaju kaplicu w siele Chorostyty siemuż otcu Ignatiju Siergiejewiczu fundacji ich milosti panów Koptów. Pri niejże i wołok gruntu należaszczych do tojże kaplicy chramu założenija czestnago Kresta…”. Jest to pierwsza archiwalna wzmianka z 1521 r., stanowiąca introdukcję historyczną.

Wspomniana kaplica z końcem XVIII stulecia została rozbudowana o dwie przybudówki stanowiące tzw. zakrystie i przedsionek, zaś kilkadziesiąt lat wcześniej zmieniony został dach świątyni. Okresy historyczne obecności prawosławia w Horostycie nie były proste. Miały na to wpływ takie wydarzenia jak: unia brzeska, bieżeństwo, akcja rewindykacyno-polonizacyjna, wysiedlenia społeczności prawosławnej na wschodnią Ukrainę w 1944-45 roku i akcja „Wisła”, które bez ustanku stanowiły zagrożenie dla życia społeczności prawosławnej w Horostycie.

Dopiero trzecie tysiąclecie wyznaczyło nową perspektywę czasu dla egzystencji prawosławia w Horostycie. W 2003 r. w restytuowanej Diecezji Lubelsko-Chełmskiej do parafii prawosławnej mianowany zostaje młody, energiczny duchowny ks. Tomasz Łotysz, który integruje wokół siebie diasporalnie rozsianą społeczność prawosławną. Duchowny rozpoczyna trudne dzieło rewitalizacji zabytkowych świątyń, które znajdują się na terenie parafii – w Horostycie, Holi oraz Kodeńcu. Jeżeli o cerkiew parafialną w Horostycie to poczynając od roku 2006 wymieniono podwaliny budynku cerkwi, wykonano nową podmurówkę podnosząc świątynię o 70 cm., odnowiona została elewacja, podłoga, sufit wraz z więźbą dachową. W tym czasie przeprowadzono również renowację ikonostasu. Renowacji konserwatorskiej poddane zostały również elementy wyposażenia świątyni stanowiące zabytki ruchome. Remont kapitalny przeszła także dzwonnica znajdująca się w pobliżu cerkwi oraz zagospodarowany został teren wokół świątyni wraz z historycznym ogrodzeniem posesji cerkiewnej. Wszystkie wspomniane inicjatywy wyróżnione zostały przez Wojewódzkiego Konserwatora Zabytków w Lublinie – Laurem Konserwatorskim 2021 roku.

Uroczystość Liturgiczna, która miała miejsce w niedzielę 26 września 2021 r., była dziękczynieniem Bogu Wszechmogącemu za Jego wszystkie dobrodziejstwa i osiągnięcia ostatnich lat. Niedzielny słoneczny poranek do Horostyty przyciągnął nie tylko parafian, ale również licznych gości wraz z lokalnymi samorządowcami oraz wykonawcami prac remontowych.

U progu świątyni miały miejsce uroczyste powitania ordynariusza Diecezji Lubesko Chełmskiej Jego Ekscelencji Arcybiskupa Abla. Władykę w pierwszej kolejności witali przedstawiciele władz samorządowych: Starosta Włodawski – Andrzej Romańczuk; Wójt Gminy Wyryki – Mirosław Torbacz. Następnie ze słowami przywitania zwrócili się najmłodsi parafianie, Starosta Cerkwi – Jan Iliasz wraz z członkami rady parafialnej Włodzimierzem Białasem i Walerią Rybczyńską. Przy wejściu do świątyni władykę przywitał proboszcz parafii ks. Tomasz Łotysz. Zabytkowa drewniana świątynia wypełniona była wiernymi, którzy z wielką uwagą wsłuchiwali się w znaczące duchowo słowa obrzędu poświęcenia cerkwi, któremu towarzyszy nieustanny śpiew psalmów Dawidowych. Podczas Boskiej Liturgii, po odczytaniu perykopy ewangelicznej ze słowem pouczenia do wiernych zwrócił się arcybiskup Abel.

Uroczystości liturgicznej, pięknem swoich akordów muzycznych towarzyszył chór „Nadbużanszczyna”, który prowadzi horostycka matuszka Agnieszka Łotysz.

Na zakończenie uroczystej Liturgii Jego ordynariusz Diecezji Lubelsko-Chełmskiej, arcybiskup Abel podziękował wszystkim za wspólną modlitwę oraz w imieniu Świętego Soboru Biskupów PAKP odznaczył: Orderem św. Marii Magdaleny II Stopnia – ks. prot. Tomasza Łotysza oraz starostę włodawskiego Andrzeja Romańczuka, Orderem św. Marii Magdaleny III Stopnia – Jana Iliasza, Jana Białasa, Bazylego Ulianiuka, Walerię Rubczyńską oraz Nadzieję Ulianiuk. Osoby zaangażowane w remont świątyni otrzymały od arcybiskupa Abla dedykowane Ikony Matki Bożej Chełmskiej.

Na okoliczność jubileuszowego wydarzenia 500-lecia obecności świątyni prawosławnej w Horostycie i historycznego obrzędu poświęcenia cerkwi po gruntownym remoncie, nieopodal dzwonnicy na placu cerkiewnym, troską proboszcza, został usytuowany głaz kamienny z krzyżem świadczący potomnym o tym dziejowym wydarzeniu w Horostycie.

Następnego dnia – 27 września 2021 r. – miało miejsce parafialne święto ku czci Podwyższenia Krzyża Pańskiego. Uroczystościom Liturgicznym przewodniczył o. archimandryta Ambroży z Kostomłot.

Foto: ks. Tomasz Łotysz