3 i 4 listopada br. w parafii prawosławnej św. Jerzego Zwycięzcy w Biłgoraju miały miejsce uroczystości liturgiczne związane z poświęceniem świątyni oraz 80-tą rocznicą tragicznej akcji burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu.

Celebrację wydarzeń rozpoczęła konferencja naukowa oraz koncert muzyki cerkiewnej w Biłgorajskim Domu Kultury. W części naukowej przedstawione zostały dwa wykłady dotyczące problematyki akcji burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu w 1938 roku. Prelegentami byli dr hab. Roman Wysocki (UMCS) oraz dr Grzegorz Jacek Pelica (autor m.in.: Kościół prawosławny w województwie lubelskim 1918-1939). Oba wystąpienia przybliżały szerokie podłoże przyczyn burzenia świątyń w 1938 roku, a zarazem akcentowały wrogo zdeterminowaną politykę wyznaniową II RP względem prawosławnej ludności ukraińskiej. W czasie prezentacji próbowano również określić dokładną liczbę zburzonych świątyń kościoła prawosławnego. Według rozległych badań dra Pelicy szacunek ten dotyczy stu czterdziestu ośmiu zniszczonych obiektów sakralnych (cerkwi, kaplic, domów modlitwy).

W części koncertowej sobotniego wydarzenia zaprezentowały się dwa zespoły. Kameralny chór SACRUM z Lublina pod dyrygenturą Angeliki Iwaniuk wykonał utwory liturgiczne związane m.in. ze świętem Paschy oraz Przemienienia Pańskiego. Pod kierownictwem Marty Zinkiewicz wystąpił chór parafii prawosławnej pw. Narodzenia NMP z Bielska Podlaskiego. W przeplatanym komentarzem koncercie, chór wykonał hymny liturgiczne z Boskiej Liturgii oraz wybrane hymny ku czci Bogurodzicy. Szczególnym akcentem repertuaru były pieśni paraliturgiczne, które dotyczyły m.in. cudownych wydarzeń związanych z Poczajowską Ikoną Bogurodzicy.

Zwieńczeniem uroczystego koncertu było wystąpienie arcybiskupa lubelskiego i chełmskiego Abla. Ekscelencja podkreślił historyczną odpowiedzialność za żywe świadectwo o wydarzeniach z 1938 roku. Według Hierarchy, mówienie w sposób otwarty i szczery o problematyce dziejów dwudziestolecia międzywojennego świadczy o dojrzałości duchowej chrześcijan w XXI wieku oraz kreuje nowe relacje w polskim społeczeństwie, oparte na miłości i wzajemnym braterstwie. Słowa wdzięczności wyraził również prowadzący konferencję i koncert ks. Korneliusz Wilkiel, proboszcz parafii prawosławnej w Biłgoraju.

Kolejnym punktem sobotniego popołudnia było nabożeństwo Całonocnego Czuwania. We wspólnej modlitwie w biłgorajskiej świątyni jednoczyli się abp lubelsko-chełmski Abel oraz abp przemysko-gorlicki Paisjusz, duchowieństwo z diecezji lubelsko-chełmskiej i białostocko-gdańskiej oraz wierni i pielgrzymi. Na zakończenie nabożeństwa z arcypasterskim słowem zwrócił się abp Paisjusz. Najprzewielebniejszy Hierarcha podkreślił wielką wagę swoistego tryumfu Świętego Prawosławia na chełmskiej i podlaskiej ziemi, których okres lat 30-tych i 40-tych XX wieku nigdy nie oszczędzał w martyrologicznych doświadczeniach.

Centralnym punktem dwudniowych uroczystości było poświęcenie świątyni, któremu przewodniczył metropolita warszawski i całej Polski Sawa, w asyście arcybiskupów Abla i Paisjusza.

Budowa cerkwi prawosławnej w Biłgoraju to niemalże dekada wytężonej pracy proboszczów i wiernych niewielkiej oraz diasporalnej wspólnoty prawosławnej. Uroczyste poświęcenie kamienia węgielnego miało miejsce późną jesienią 2008 roku, gdy cerkiew prawosławna w Polsce wspominała 70-tą rocznicę burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu. Był to rok, w którym przy zaangażowaniu kościoła prawosławnego w Polsce, władz państwowych, historyków i badaczy, gruntownie przedstawiono przestrzeni publicznej tragedię prawosławnych obywateli RP w dwudziestoleciu międzywojennym. Swoje szczególne miejsce w kontekście tamtych wydarzeń z 1938 roku posiada właśnie biłgorajska świątynia. Ona bowiem jest żywym pomnikiem tamtych tragicznych wydarzeń, a przy tym stanowi rzeczywisty przejaw łaski Bożej względem umęczonego prawosławnego narodu Chełmszczyzny i Południowego Podlasia.

Przed obrzędem poświęcenia świątyni miało miejsce uroczyste powitanie przybyłych hierarchów. Swoje szczere słowa w kierunku gości wyraziła młodzież biłgorajskiej wspólnoty parafialnej, przedstawiciel rady parafialnej Józef Klucha oraz proboszcz parafii ks. Korneliusz Wilkiel.

Następnie z arcypasterskim słowem do wiernych zwrócił się metropolita Sawa. „W latach 30-tych, kiedy te tereny przeżywały okres doświadczenia tragedii burzenia świątyń, likwidacji prawosławia, w Turkowicach w obecności ówczesnego metropolity, mojego poprzednika metropolity Dionizego, jeden z kapłanów powiedział podczas uroczystego odpustu: I w nasze okonce zaswityt’ sonce. Te słowa sprawdzają się dzisiaj. Słońce zaświeciło dla całej Chełmszczyzny, a w szczególności dla mieszkańców Biłgoraja i okolic” – zaznaczył Hierarcha. Zwierzchnik cerkwi prawosławnej w Polsce podkreślił szczególne znaczenie świątyni dla każdego prawosławnego chrześcijanina, która jednoczy wszystkich wokół eucharystycznego stołu Boskiej Liturgii. Podniosłe słowa uwypuklały znaczenie biłgorajskiej cerkwi jako „hołdu wszystkim męczennikom” ziemi chełmskiej i podlaskiej, o których żywej obecności zaświadcza polichromia ołtarza. Hierarcha podkreślił również martyrologiczny wymiar wydarzenia, który dotyczy tragicznej w skutkach akcji burzenia cerkwi prawosławnych na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu. „Jeżeli my wspominamy dzisiaj, o tych trudnych wydarzeniach, które miały miejsce, to wspominamy, ażeby one więcej się nie powtarzały. Ani w naszym kraju, ani w świecie, w którym żyjemy” – konkludował metr. Sawa.

Po poświęceniu świątyni miała miejsce Boska Liturgia. W czasie Małego Wejścia z Ewangelią za pracę dla dobra Cerkwi złotym krzyżem napiersnym nagrodzony został biłgorajski proboszcz ks. Korneliusz Wilkiel. W czasie nabożeństwa śpiewał chór parafii prawosławnej pw. Narodzenia NMP z Bielska Podlaskiego. Wyjątkowe uroczystości zgromadziły duchownych z Polski i zza granicy, pielgrzymów z Białej Podlaskiej, Lublina oraz nadbużańskich parafii prawosławnych diecezji lubelsko-chełmskiej. W liturgicznym zgromadzeniu udział wziął ks. Witold Batycki, proboszcz parafii rzymskokatolickiej św. Marii Magdaleny w Biłgoraju oraz przedstawiciele lokalnego samorządu m.in. Burmistrz Miasta Janusz Rosłan, Starosta Powiatu Kazimierz Paterak, Zastępca Burmistrza Michał Dec, Przewodniczący Rady Miasta Marian Klecha. Wśród gości obecni byli dyrektorzy placówek oświatowych i kulturalnych, z którymi współpracuje parafia prawosławna w Biłgoraju.

Zwieńczeniem uroczystości były życzenia i pozdrowienia wygłoszone przez przybyłych hierarchów. Szczególne słowa wybrzmiały z ust abp. Abla, który podkreślał wielkie świadectwo miłości, które wniosła w uroczystość biłgorajską obecność zwierzchnika Cerkwi w Polsce. „Wasza Eminencjo! Wy przyszliście na świat akurat w tym czasie, kiedy tu na Chełmszczyźnie i Południowym Podlasiu, szalała akcja burzenia cerkwi prawosławnych. I my zdajemy sobie sprawę jak Wasze serce przeżywa dzisiejszą okoliczność poświęcenia cerkwi-pomnika dla tych smutnych wydarzeń” – zaznaczył Hierarcha. W dowód wdzięczności zwierzchnik Cerkwi w Polsce otrzymał Chełmską Ikonę Bogurodzicy, zaś arcybiskup przemyski i gorlicki okolicznościową panagiję. Abp Abel podziękował również wszystkim zgromadzonym wiernym, władzom samorządowym oraz wykonawcom prac architektonicznych, budowlanych i kamieniarskich przy budowie świątyni. Szczególnie dziękczynienie skierowane zostało w stronę ikonopisarzy z Doniecka, którzy wykonali okazałą polichromię świątyni. Końcowe słowo uroczystości wygłosił biłgorajski proboszcz, który wraz z wiernymi wręczył hierarchom pamiątkowe obrazy i zaprosił wszystkich na świąteczny posiłek w domu parafialnym.

Nagrania z uroczystości świątecznych w Biłgoraju zaprezentowane będą w prawosławnym radiu ORTHODOXIA oraz na portalu medialnym prawosławnej diecezji lubelsko-chełmskiej ORTHODOX.FM.

Fot: Adam Bogdan, Andrzej Wilkiel